Χρονικά των Τσακώνων – Τόμος ΚΓ(1) – «Αξιομίμητοι Ευποιητές» της Τσακωνιάς (19ος αι.-αρχές 20ού αιώνα). Η μεταθανάτια βούληση ιερέων κληροδοτών της εκπαίδευσης, όπως εκφράστηκε στις διαθήκες τους

Μέσα από ένα ευρύ φάσμα κοινωνικής και επαγγελματικής διαβάθμισης ευεργετών και δωρητών του 19ου αιώνα αναδεικνύεται ως σημαντική η συμμετοχή των ιερωμένων στην ευεργεσία, όσον αφορά στο πεδίο της εκπαίδευσης. Χωρίς το ενδιαφέρον για την παιδεία να εξαντλείται στη «μερική» ή τη «γενική» πατρίδα, αλλά και σε παροικίες του εξωτερικού, υπήρξε ουσιώδης η κοινωφελής συνεισφορά τους και προδρομική η συμβολή τους στη συγκρότηση του εκπαιδευτικού δικτύου. Θείω και εθνικώ ζήλῳ κινούμενες οι θρησκευτικές αυτές μορφές, όντας ενίοτε αρωγοί στην έκβαση εθνικών υποθέσεων, υπήρξαν διάκονοι της πνευματικής αφύπνισης των νέων.

Βασισμένοι στην ποιοτική ατομική μαρτυρία τους σε διαθήκες, επιστολές και λιγότερο σε δωρητήρια έγγραφα επιδιώκουμε τη διαμόρφωση του προφίλ των ευεργετών της κατηγορίας αυτής επιλέγοντας συγκεκριμένες περιπτώσεις. Σκιαγραφείται το ποιόν των κοινωνικών τους σχέσεων, η οικονομική τους ισχύ, το μορφωτικό επίπεδο και πνευματικό τους έργο, επιρροές, η κοινωνική δραστηριότητα και καταξίωσή τους, ενώ διευκρινίζεται ο ρόλος των παραπάνω στην πρακτική της ευεργεσίας. Η σύνδεση της ιεροσύνης με τη διδακτική πράξη, τα σχετικά με την ηθική υπόσταση και τον πνευματικό εξοπλισμό προσόντα που όφειλε να διαθέτει ο κλήρος, ο τρόπος αντιμετώπισης της εκπαίδευσης προβάλλουν ως θέματα στα κείμενα των διαθηκών τους, οι οποίες σηματοδοτώντας το τέλος μιας πορείας φωτίζουν σχεδιασμούς και προθέσεις τους, συμπεριφορές, νοοτροπίες, τη στάση τους απέναντι στα προβλήματα του ελληνισμού, αλλά και στη μεταθανάτια μνήμη μέσω διατυπώσεων αποκαλυπτικών του ψυχικού κόσμου και των ευαισθησιών τους.

Χωρίς να εξάγονται απόλυτα συμπεράσματα και να επιτρέπεται πάντα η προσέγγιση συλλογικών στάσεων, λόγω ασυνέχειας κι ελλειπτικότητας των πηγών ή ετερογένειας των δεδομένων, επιχειρείται η προσέγγιση και η ανάδειξη πτυχών του φαινομένου του ευεργετισμού.