Χρονικά των Τσακώνων – Τόμος ΚΓ(1) – Ο Κυνουρίας Διονύσιος κατά του Φαρμακίδη και του Καΐρη: Ορθοδοξία και Ελληνισμός-Aίρεση και ξενοκρατία

Παρότι τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ δράση τοῦ Κυνουρίας Διονυσίου ἔχουν ἀπασχολήσει τὴν ἔρευνα στὸ παρελθὸν καὶ γνωρίζουμε σήμερα μὲ βεβαιότητα τόσο τὸ πατερικὸ φρόνημα ὅσο καὶ τὸν ἀκάματο ἀγώνα του γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, δὲν ἔχει ἀκόμη ἐνταχθεῖ ἡ ἐκκλησιαστικὴ πολιτική του στὸ πλαίσιο τῆς πολιτικῆς ἀντιπαράθεσης τῆς ἐποχῆς. Κάποιες νέες ἀρχειακὲς μαρτυρίες γιὰ ζητήματα διοικητικὰ τῆς μητροπόλεώς του, ἀλλὰ καὶ προσεκτικὴ ἀναδίφηση σὲ ὁλόκληρη τὴν ποιμαντορικὴ πορεία τοῦ Διονυσίου μᾶς ὁδήγησαν στὴν σύνταξη τῆς παρούσας ἀνακοίνωσης. Παρότι ὁ Διονύσιος ἔχει κατηγορηθεῖ ἀπὸ τοὺς ἀντιπάλους του ὡς ἄνθρωπος τῶν Ρώσων καὶ ἐνῶ σίγουρα ἡ στενή του σχέση μὲ τὸν Κωνσταντῖνο Οἰκονόμο δὲν ἀφήνει περιθώρια γιὰ παρερμηνεῖες ὡς πρὸς τὴν ρωσοφιλία του, στὴν ἀνακοίνωσή μας ἐξετάζουμε τὸ τὶ σήμαινε ρωσόφιλος καὶ τὶ ἀγγλόφιλος στὰ χρόνια τοῦ Διονυσίου, καθὼς καὶ μὲ ποιαν ἔννοια ὁ Διονύσιος ὑπῆρξε ρωσόφιλος. Πῶς, γιὰ παράδειγμα, ἕνας ρωσόφιλος ἐπελέγη στὰ 1822 νὰ μεταβῆ σὲ ρόλο διπλωμάτη γιὰ νὰ συνεννοηθεῖ μὲ τοὺς Ἄγγλους γιὰ τὰ ὀρφανὰ στὴν Ζάκυνθο; Ὅπως οἱ περισσότεροι ρωσόφιλοι τοῦ καιροῦ του μὲ προεξάρχοντα τὸν Καποδίστρια, ἔτσι καὶ ὁ Διονύσιος δὲν ὑπέτασσε τὰ ἑλληνικὰ συμφέροντα στὰ ρωσικά, ἀλλὰ -σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς πλήρως ὑποταγμένους στὰ ἀγγλικὰ κελεύσματα ἀγγλόφιλους- προσπαθοῦσε νὰ συνεργαστεῖ μὲ τοὺς Ρώσους πάνω στὰ κοινὰ συμφέροντα (Ὀρθοδοξία, πόλεμος κατὰ τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας) καὶ ὅπου δὲν ὑπῆρχαν κοινὰ συμφέροντα νὰ χρησιμοποιήσει τὴν ρωσικὴ ἰσχὺ γιὰ τὴν προαγωγὴ τῶν ἑλληνικῶν θέσεων.

Ἀκριβῶς πάνω σὲ αὐτὴν τὴν βασικὴ ἀρχὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς του πολιτικῆς θεμελιώθηκε ὁ ἀγώνας του κατὰ τῆς ξενοκρατίας καὶ τῆς αἵρεσης, ὁ ὁποῖος δὲν ἦταν γιὰ τὸν Διονύσιο διμέτωπος, ἀλλὰ ἕνας καὶ ὁ αὐτός. Πολύ ξεκάθαρα καὶ ὀρθόδοξα διέβλεπε ὅτι αἵρεση καὶ ξενοκρατία ἦταν συγκοινωνοῦντα δοχεῖα, καὶ πὼς ἡ μία παρέκκλιση ἐνίσχυε τὴν ἄλλη. Ἔτσι, ἀγωνίστηκε φυσικὰ ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος χωρὶς νὰ διαχωρίζονται αὐτὰ τὰ δύο καθ’ οἱονδήποτε τρόπο στὴν σκέψη καὶ τὴν πράξη του.