Το Αρχείο Τσακωνιάς συνιστά ένα πνευματικό ίδρυμα του τόπου με σημαντική προσφορά στη συγκέντρωση, παρουσίαση και αξιοποίηση στοιχείων. Έχοντας ως έδρα του το Λεωνίδιο, το σωματείο στοχεύει στη διάσωση της ιστορικής, γλωσσολογικής και εν γένει πολιτιστικής κληρονομιάς της Τσακωνιάς.

Ιδρυτής του Αρχείου ήταν ο δραστήριος και ρηξικέλευθος Δήμαρχος Λεωνιδίου (1959-1978), ιατρός Στυλιανός Σπ. Μερικάκης, ο οποίος διετέλεσε και πρόεδρος από το 1954 έως το θάνατό του, 1980. Η δραστηριότητα του Αρχείου συνεχίστηκε με αμείωτο ρυθμό από τον ποιητή και λογοτέχνη, Παναγιώτη Π. Πιτσελά.

Μέχρι σήμερα το Αρχείο εκδίδει τακτικά το περιοδικό σύγγραμμα «Χρονικά των Τσακώνων» και μελέτες για την ιστορία, πολιτισμό και γλώσσα Τσακωνιάς τις οποίες μπορείτε να διαβάσετε ελεύθερα στην ενότητα εκδόσεις του ιστότοπού μας.

Κάθε τέσσερα χρόνια διοργανώνει διεθνή συνέδρια τα πρακτικά των οποίων δημοσιεύονται στα Χρονικά των Τσακώνων αλλά και το 1ο Συμπόσιο Γλυπτικής στο Λεωνίδιο. Το Αρχείο Τσακωνιάς εισηγήθηκε την μόνιμη τοποθέτηση και έκθεση 5 σημαντικών γλυπτών έργων στον αύλειο χώρο του Πύργου Τσικαλιώτη. Τα έργα αυτά βρίσκονταν στην Ι.Μ. Καρυάς, της οποίας το Μετόχι επισκευάστηκε με έξοδα του Αρχείου.

Έχει φιλοξενήσει αρκετούς κατοίκους ελληνόφωνων περιοχών της Νότιας Ιταλίας, οι οποίοι ακόμη και σήμερα μιλούν την γκρεκάνικη γλώσσα. Με εμφανείς ομοιότητες στον προφορικό λόγο, τα γκρεκάνικα συνιστούν μία παρεμφερή με τα τσακώνικα διάλεκτο.

Την 29η Δεκεμβρίου 2005 ο πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, καθηγητής Εμμανουήλ Ρούκουνας, παρέδωσε έπαινο στον πρόεδρο του Αρχείου (1/1/2001 έως σήμερα), Κων/νο Τροχάνη, για την πεντηκονταετή κοινωνική πολιτιστική και επιστημονική προσφορά του σωματείου.

Τύχη Αγαθή, έδοξε τη Ακαδημία Αθηνών, το Σωματείον «Αρχείον Τσακωνιάς» επαίνω τιμήσαι, διά το επί πεντηκονταετίαν αξιόλογον πνευματικόν και κοινωνικόν αυτού έργον.
Ο Γ. Γ. Νικόλαος Ματσανιώτης