Φωνολογική ανάλυση της Τσακώνικης Διαλέκτου

Αντικείμενο αυτής της διατριβής είναι η Τσακώνικη διάλεκτος που κατά γενική ομολογία των μελετητών της συνεχίζει την αρχαία λακωνική. Την αποκαλούν αρχαιοπρεπή (Μ. Δέφνερ 1923: ΙΙΙ, IV), συντηρητική, ακόμη και ιδιόρρυθμη R. Browing 1972: 166-167). Η απευθείας σύνδεσή της με την αρχαία λακωνική και ιδίως οι χαρακτηρισμοί όπως συντηρητική, αρχαιοπρεπής κλπ. πρέπει να αποδοθούν στο γενικότερο προσανατολισμό των νεοελληνικών διαλεκτολογικών ερευνών που αναζητούσαν επιβιώσεις χαρακτηριστικών των αρχαίων διαλέκτων στις νεότερες, και κατά συνέπεια μια νεότερη διάλεκτος ήταν τόσο περισσότερο αρχαιοπρεπής όσο περισσότερες τέτοιες επιβιώσεις φαινόταν να παρουσιάζει. Η σημερινή τσακώνικη είναι ασφαλώς η κατάληξη μιας γλωσσικής εξέλιξης, όπως και οι άλλες νεοελληνικές διάλεκτοι, ανάμεσα στις οποίες κατέχει τη θέση της με τα δικά της χαρακτηριστικά. Αξίζει λοιπόν να μελετηθεί καθεαυτή, ώστε να δειχτεί ποια είναι και πως λειτουργούν τα στοιχεία εκείνα της δομής της με τα οποία ξεχωρίζει από τις άλλες διαλέκτους.

Ο χώρος όπου μιλιέται η τσακώνικη αποτελεί τμήμα της επαρχίας Κυνουρίας στην ανατολική πλευρά του Πάρνωνα.

Στην παραλία εκτείνεται από το Λεωνίδιο, στο νότιο άκρο της, ως τον Άγιο Ανδρέα, στο βόρειο, ενώ τα μεσογειότερα τσακώνικα χωριά είναι η Καστάνιτσα και η Σίταινα, από τα ψηλότερα χωριά του Πάρνωνα. Παλαιότερα όμως η Τσακωνιά ήταν πολύ ευρύτερη και “εκτεινόταν, νότια, τουλάχιστον ως την ανατολική πλευρά του νομού Λακωνίας, προς το ακρωτήριο Μαλέα και τη γύρω περιοχή” (Θ.Π. Κωστάκης, 1951:17)

Ενώ η Τσακωνιά είναι περιορισμένη σε έκταση και με μικρό πληθυσμό, δεν εμφανίζεται παρ΄ όλα αυτά ενιαία η μορφή της διαλέκτου. Στα δύο βορειότερα τσακώνικα χωριά, Καστάνιτσα και Σίταινα, μιλιέται μια μορφή διαλέκτου διαφορετική από εκείνη που μιλιέται στα υπόλοιπα χωριά και σε μεγαλύτερο βαθμό επηρεασμένη από την κοινή νέα ελληνική. Οι δύο αυτές μορφές ονομάζονται βόρειο και νότιο ιδίωμα αντίστοιχα. Μια τρίτη μορφή της Τσακώνικης μιλιόταν ως τα 1922 (Θ.Π. Κωστάκης 1951:149) στα χωριά Βάτκα και Χαβουτσί κοντά στα μικρασιατικά παράλια της Προποντίδας. Είναι γνωστή ως Τσακώνικα της Προποντίδας. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών στα 1922 οι τσακωνόφωνοι κάτοικοι αυτών των χωριών εγκαταστάθηκαν τελικά, μετά από πολλές περιπέτειες, στα Σέρβια και στα Χιονάτα Κοζάνης. Μεμονωμένα άτομα διαμένουν – ή τουλάχιστον έμεναν ως τα 1950 που τους βρήκε ο Θ.Π. Κωστάκης – στη Νέα Αρτάκη της Εύβοια και στην Κοκκινιά του Πειραιά. Ανάμεσα σε αυτά τα τελευταία βρήκε ο Θ.Π. Κωστάκης πληροφορητές κι έδωσε μια περιγραφή της μορφής της διαλέκτου (1951:146-197 όπου και περισσότερες πληροφορίες) …

Αγαθοκλής Λ. Χαραλαμπόπουλος