Αρχείο Χατζηπαναγιώτη – Τόμος Α – Χατζηπαναγιώτης Πολίτης

Η μελέτη που επιχειρείται εδώ βασίζεται στο εμπορικό αρχείο τής τσακωνικής οικογένειας Χατζηπαναγιώτη. Το αρχείο αυτό, που σώθηκε χάρη στο φίλο τής τσακωνικής ιστορίας, γιατρό και δήμαρχο Λεωνιδών κ. Στέλιο Μερικάκη, περιέχει εξαιρετικά πολύτιμες πληροφορίες για τή λειτουργία τον εμπορίου στο χώρο τής Ανατολικής Πελοποννήσου καί των Σπετσών σε μια αρκετά εκτεταμένη χρονική περίοδο, από το 1783 έως και πέρα από τα μέσα τον 19ον αιώνα. ΄Ιδιαίτερη όμως είναι ή αξία τον επειδή για πρώτη φορά γίνεται γνωστή ή οικονομική δραστηριότητα ενός άγνωστου ως τώρα μεγάλοεφοπλιστή από τον Πραστό, τον Χατζηπαναγιοπη-Πολίτη.

Αντίθετα, ό γιος τον Κώστας Χατζηπαναγιώτης δεν είναι πρόσωπο άγνωστο: οι τσάκωνες ήξεραν ότι ήταν ένας από τους πιο πλούσιους συμπατριώτες τους. ‘Ωστόσο, ούτε και τής δικής του εμπορικής δραστηριότητας οι λεπτομέρειες ήταν γνωστές.

Παράλληλα με τις πληροφορίες για τη δραστηριότητα των δύο αυτών εμπόρων, το αρχείο Χατζηπαναγιώτη αναφέρεται και σε ένα πλήθος άλλα πρόσωπα, Σπετσιώτες, Τσάκωνες, και άλλους Πελοποννήσιους, που συνεργάστηκαν μαζί τους. Έτσι, παρέχεται ή δυνατότητα να μελετηθούν σημαντικές όψεις τής οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας όχι μόνο τής Τσακωνιάς, αλλά και τον συνολικού ιστορικού της χώρου ιδιαίτερα μάλιστα θα εξεταστεί ή οικονομική σύνδεση τής Τσακωνιάς με τις Σπέτσες στην τελευταία περίοδο πριν από την επανάσταση τού 1821, ενώ, ταυτόχρονα, από το ίδιο το Αρχείο προκύπτουν στοιχεία που ενδιαφέρουν ολόκληρη τη νεοελληνική Ιστορία, όπως ή λειτουργία τής σερμαγιάς, τα νομίσματα, οι τιμές ορισμένων προϊόντων, ή εξέλιξη τής εμπορικής ναυτιλίας κ.ά.

Ακριβώς αυτό το περιεχόμενο του Αρχείου οδήγησε στη σκέψη νά γίνει ή μελέτη του σέ τρεις χωριστούς μικρούς τόμους με γενικό τίτλο «* Αρχείο Χατζηπαναγιώτη» και με
τούς εξής υπότιτλους:

τόμος A : Χατζηπαναγιώτης-Πολίτης
τόμος Β’ : Κώστας Χατζηπαναγιώτης
τόμος Γ’ : Γενικά θέματα – Συμπεράσματα

Ο πρώτος τόμος αναφέρεται στην οικονομική δραστηριότητα του Χατζηπαναγιώτη – Πολίτη, πού καλύπτει την περίοδο από το 1783 ώς το 1821. Ο Χατζηπαναγιώτης – Πολίτης ήταν ένας αντιπροσωπευτικός τύπος επιχειρηματία πού είχε απόλυτα ενταχθεί στη νεοελληνική Ιδιομορφία τής τελευταίας περιόδου τής τουρκοκρατίας, μια ιδιομορφία πού τη χαρακτήριζε ή μονόπλευρη καί εξαρτημένη, και
γι αυτό περιστασιακή, οικονομική ανάπτυξη.

Η μελέτη αυτή οφείλει πολλά στον κ. Στέλιο Μερικάκη: έκτος από την παραχώρηση του Αρχείου γιά μελέτη, τον ευχαριστώ Ιδιαίτερα καί γιά το ενδιαφέρον μέ το όποιο παρακολούθησε τήν εργασία μου τις πάμπολλες φορές πού χρειάστηκε να μεταβώ στο Λεωνίδιο. Θερμές ευχαριστίες οφείλω επίσης στο φίλο κ. Έμμ. I. Μοσχονά, πού επιμελήθηκε την έκδοση, και στο σχεδιαστή κ. Ευτύχη Τερεζάκη, πού έκανε τα σχέδια των διαγραμμάτων και το χάρτη τής Τσακωνιάς.

Αθήνα, 3 Ιούνιος 1973 Β. Κ.